نگهداری و پرورش ارکیده فالانوپسیس | گل و گیاه

توضیحات

دسته: آموزش گل و گیاه

بازدید: 4535

ارکیده فالانوپسیس درسراسر جنوب شرقی آسیا از کوه های هیمالیا به جزایر Polillo ، Palawan و Norte Zamboanga در جزیره میندانائو در فیلیپین و شمال استرالیا یافت می شود.

این گیاه توی جنگل ها روی تنه ی درخت ها و سنگ ها به صورت اپی فیت هستش(یعنی توی خاک نیست). اگه ما نقطه ی شروع رشدی این گیاه رو بهار تعیین کنیم، آن وقت ما نیمه بهار پایان گلدهی را شروع برگدهی گیاه را شاهدهستیم که ممکن است ۲ الی ۳ برگ در سال تولید کند.

از بهار تا تابستان که برگ تولید کرده و انرژی گیاه برای ریشه و برگ ها ذخیره میشود، با آمدن پاییز و خنک شدن هوا و کوتاه شدن طول روز،حالا نوبت به استراحت گیاه است. ما ورنالیزه شدن یا اصطلاحا بهاره شدن گل رو توی این فصل شاهد هستیم و این زمانیه که گل ما وارد فاز زایش میشود و اولین جوانه ی گلش رو بیرون میزند و تا بهار که گلش بریزد،ادامه دارد این روند و در این مدت دیگر از برگ دهی خبری نیست.

در طبیعت از نیمه زمستان تا نیمه بهار فرصت گرده افشانی و تولید بذردارد تا این که گل آن تمام شده و دوباره همین روند را باید طی کند.

ارکیده ها گیاهانی بسیار متنوع،عجیب،دارای ساختاری پیچیده،دوست داشتنی،راحت برای نگهداری هستند.حدود ۲۶۰۰۰ هزار

گونه ارکیده تاکنون کشف شده که ۶۰ گونه از آنها فالانوپسیس ها هستند وارکیده تقریبا تو تمام مناطق دنیا به جز قطب ها

پراکنده شدند.این گیاهان از حدود ۷۰ الی ۸۰ میلیون سال پیش در دوره آخر کرتاسه و همزمان با اواخر گودزیلا وجود داشتند.

ارکیده ها سیستم گلدهی و گرده افشانی پیچیده ای دارند.

شکل عجیب و جدید شکوفه‌های این گیاه توجه همه را جلب میکند و باعث میشود اسامی متختلفی به آن داده شود. ارکیدها از

خانواده Orchidaceae یا ثعلب‌ها هستند و گونه‌های وحشی آن در ایران (شمال ایران و احتمالا جاهای گرمتر دیگر) وجود دارند.

نوعی ثعلب در کوههای باغرو (ادامه سلسله کوههای البرز به سمت آستارا و اردبیل) وجود دارد که نوعی اسانس بستنی از آن استخراج میشود و برخی گونه‌ها نیز مصارف دارویی دارند.

گونه‌های تجاری مورد نظر امروز از دو گروه عمده فالانوپسیس phalaenopsis (این نوع ارکیده به ارکیده‌ی پروانه‌ای یا ارکیده شاپرکی

نیز معروف است. Moth orchid) و سیمبیدیوم cymbidium هستند.

ارکیده کاتلیا در ایران کمیاب است.

فصل گلدهی و زمان گلدهی ارکیدها متفاوت است معمولا از دسامبر (دی ماه) شروع میشود و چند ماه گل دارند. پس از گلدهی مدتی استراحت و بازسازی نیاز هست تا دوباره به گل بنشیند. معمولا فالانوپسیسها حداقل یکبار و گاهی تا سه بار در سال میتوانند گل بدهند.

اندازه گلهای فالانوپسیس از قطر ۵ سانتی‌متر تا ۱۲ سانتی‌متر متغیر است.

رنگ گلها ارکیده فالانوپسیس بسیار متنوع است و رنگ سفید، ارغوانی (بنفش) و ارغوانی رگه‌دار ، صورتی و زرد و ترکیبی از سفید و صورتی و … نیز وجود دارند.

نگهداری ارکیدها:

ارکیدها گیاهانی گرمسیر بوده و بومی شرایط گرم و مرطوب محسوب میشوند و به همین دلیل میتوان آنها را در دمای آپارتمانها نگهداری کرد.دمای مطلوب این گیاه بین ۱۲ تا ۲۸ درجه

سانتیگراد (۵۵ تا ۸۵ درجه فارنهایت) است وبنابراین نباید گیاه را در نزدیکی لوازم گرمایشی قرار داد).

در گلخانه‌های حرفه‌ای برای رشد ایده‌آل، دمای شبانه را حدود ۶۰ درجه فارنهایت (۱۵.۵ درجه سانتیگراد) و دمای روزانه را بین ۷۵ تا ۸۰ درجه فارنهایت (۲۳ تا ۲۶ درجه سانتیگراد) نگهداری

میکنند. دمای خنک پاییزه موجب تحریک گل‌آغازی و بیشتر شدن طول ساقه گلدهنده میشود. ولی ادامه دمای سرد موجب سقط غنچه‌ها میشود. دماهای بالای ۳۰ درجه سانتیگراد رشد گیاه را کند میکند.

آبیاری ارکیدها :

ارکیدها دوست ندارد تا مرز خشکیدگی و پژمردگی (Wilting) بی‌آب بمانند. گلدانها قبل از خشک شدن باید آبیاری شوند و صبر شود تا دوباره تقریبا نزدیک به خشک شدن برسد تا مجددا

آبیاری انجام شود. فاصله آبیاری بسته به مواد تشکیل دهنده خاک گلدان دارد (که اغلب از مواد سبک و جاذب آب استفاده میشود.) بنابراین حدود یکبار در هفته تا یکبار در ده روز فاصله پیشنهادی ما خواهد بود.

در زمستانها که لوازم گرمایشی روشن میشوند رطوبت هوا کم میشود و نیاز به آبیاری بیشتر خواهد بود. همچنین توجه کنید که

غنچه‌ها و شکوفه‌ها را نباید آب بزنید که عمر گلها را کم میکند.

همچنین نیاز رطوبتی این گیاهان باید به نحو دیگری تامین شود. معمولا در خاک این گیاه از دانه‌های سنگهای سبک معدنی مانند

لیکا و پرلیتهای درشت یا پوکه‌های معدنی درشت استفاده میشود تا ریشه گیاه با چسبیدن به این مواد معدنی رطوبت هوا را از آنها بگیرد.

کود دهی ارکیدها :

به منظور حداکثر رشد به ارکیده‌ها هر دو هفته يا يک ماه یک بار باید کود داد. البته به شرطی که برای آنها نور، دما و آب مناسب فراهم شده باشد. نسبت کود به کاربرده شده بسته به محیط کشت متفاوت خواهد بود. کودهای کند آزاد شونده برای ارکیده بطور موفقیت آمیزی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

بعضی ترکیبی از کودهای مایع و آزاد کننده کند را ترجیح می‌دهند که محصول یکنواخت ‌تری از مواد مغذی را در مدت زمان طولانی تر فراهم می‌آورد. استفاده از کودهای آزاد کننده کند

بی‌خطر بوده و اگر بطور تصادفی مقدار زیادی از آن بکار برده شود تخریب کمتری را به دنبال خواهد داشت. در طول ماههای زمستان کودیاری را کم می کنند.

کودهایی که به مرور تجزیه و آزاد شوند یا کودی با ترکیب ۱۴-۱۴-۱۴ درصد متشکل از NPK (همراه با سایر عناصر کم‌مصرف مورد نیاز) به صورت ماهانه با دوز یک در هزار یا نیم در هزار برای رشد گیاه مفید خواهد بود.

برای کوددهی این گیاه در طی فصل رشد فرمولهایی همانند 10-10-10 و یا 20-20-20 (و گاهی 20-10-20)برای این گیاه پیشنهاد می شود. البته فرمول دومی یعنی 20-20-20 با یک

چهارم غلظت بکار می رود و این فرمول را اغلب برای گیاهان بالغ که از شرایط محیطی و رشد خوبی برخوردار هستند استفاده می شود. همچنین از پرورش دهندگان ترجیح می دهند برایجلوگیری از جمع شدن املاح اضافی در اطراف ریشه های این گیاه برنامه کوددهی را ماه درمیان اجرا کنند.

ارکیده های فالانوپسیس را معمولا در طی زمان گلدهی کود نمی دهند اما پرورش دهدگانی که حرفه ای هستند و به مساعد بودن شرایط رشد گیاهان ارکیده خود اطمینان کافی دارند برای تحریک گلدهی بخصوص بعد از گذاشتن گیاه در مکانی نسبتا سرد (در پاییز) برای تحریک انگیزش گلدهی از کود 20-30-10 استفاده می کنند.

به یاد داشته باشید که ارکیده ها از بیش بود کود دهی بسیار بیشتر از کمبود مواد غذایی ضرر می کنند بنابراین در کوددهی این گیاهان به منظور تحریک آنان به گلدهی بیشتر اجتناب

کنید. همچنین از یاد نبرید که حتما قبل از گلدهی این گیاه حتما ابتدا آنرا آبیاری کنید و سپس محلول کودی را استفاده کنید.

نکته:

پیشنهاد میشود در زمانی که گیاه ارکیده شکوفه دارد کودیاری انجام نشود.

نور ارکیدها :

احتیاج به نور بسته به جنس ارکیده تحت کشت متفاوت است. در كل اركيده ها مخصوصا ارکیده فالانوپسیس گیاهانی سایه دوست حساب می شوند.

(محل گلدان نباید خیلی تاریک و نه

خیلی در معرض تشعشع آفتاب باشد. به طور تقریبی ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ fc [شمع] نور مورد نیاز این گیاه است). که میتوان چنین مقایسه کرد که یک روز ابری بهاری حدود ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ شمع

نور دارد و در مقابل یک روز تابستانی آفتابی حدود ۱۰۰۰۰ شمع نور خواهد داشت) مكان گلدان بايد روشن و نورگیر باشد، اما بیش از حد آفتابی نباشد. در انتخاب مكان مناسب برای اركيده

دقت كنيد تا بتواند واقعا رشد کند. اگر نور خورشید به مدت طولانی به آن بتابد و یا اگر محل بیش از حد تاریک باشد، ارکیده گلهایش را از دست می دهد و به مرور زمان خشک می شود.

خاک:

به محیط کاشتی با زهکش بسیار خوب نیاز دارد. از آنجایی که این گیاه در وطن خود بر روی تنه سایر درختان رشد می کند بنابراین معمولا در مخلوط کاشت آن از پوسته درختان همانند

پوست درختان کاج یا افرا(که البته کمی پوسیده باشد) نیز استفاده می شود. یکی از متداولترین مخلوطها برای این گیاه مخلوط پیت موس+ پوسته تنه درختان است. همچنین از مواد

دیگری همانند سنگریزه، پرلایت، پودر زغال سنگ و کوکوپیت نیز میتوان در مخلوط کاشت این گیاه استفاده کرد. مثلا می توان مخلوطی از 4 قسمت پوست درخت افرا + یک قسمت پودر

زغال + یک قسمت پرلایت نیز استفاده کرد

هرس:

اگر زمانی که ساقه های گل ظاهر می شود و قبل از پژمردگی گلها ، ساقه گل را از بالای یک گره و البته پایین تر از ناحیه ای که اولین گل شکوفا شده بود قطع کنیم ، تولید ساقه گل

دیگر تحریک می شود . همچنین اگر بر روی باقیمانده ساقه متصل به گیاه دو گره باقی بماند، نتیجه بهتری از شکل گیری ساقه گل جدید بدست میآید.

برش را می توان از حدود 3-2 سانتیمتر در بالای گره مورد نظر زد و حدود دو ماه دیگر می توان شاهد شکل گیری یک ساقه گل جدید بود. عملی که یاد شد در مورد گیاهانی انجام می

شود که دو یا سه ساقه گل در یک مرحله رشد دارند بنابراین تمامی این ساقه ها در یک مقطع زمانی گل داده و گلهایشان را از دست می دهند.

اما اگر بخواهیم کاری کنیم که مدت زمان تولید گل طولانی شود و گیاه بعد از پژمرده شدن یک ساقه گل ، ساقه گل دیگری نیز داشته باشد به صورتی که در بالا توضیح دادم عمل می شود

همچنین در صورتی که تمایلی به این کار ندارید صبر کنید تا ساقه های گل خود به خود پژمرده و قهوه ای شود و نسبت به کوتاه کردن آن از پایین ترین قسمت ممکن اقدام کنید.

ازدیاد ارکیده ها :

ارکیده‌ ها را به طریق لقاح و هم به طریق غیرتناسلی می‌توان تکثیر کرد. از آنجایی که بیشتر ارکیده‌ها از طریق بذرمعمولا گلهای مناسب و مرغوبی جهت تولید وسیع بوجود نمی‌آورند

بیشترین سعی و تلاش افراد بر تکثیر غیر جنسی این گیاه صورت می‌گیرد که فرزندان آنها کاملا به پایه مادر شبیه است. ازدیاد به طریق غیر جنسی مخصوص ارکیده است که مشابه آن در

گلهای دیگر نمی‌ باشد.

ازدیاد به روش قلمه :

اکثر ارکیده‌های (مونوپوریال) مثل Arachnis و Vanada را می‌توان با قلمه انتهایی تکثیر نمود. معمولا قلمه‌های ارکیده از حد معمولی 10 - 7.5سانتیمتر بزرگتر در نظر گرفته می‌شود.

قلمه انتهایی Vanada معمولا به طول 30 تا 37 سانتیمتر بوده و باید دارای 12 برگ و چند ریشه هوایی باشد.

قلمه ها را در گلدان و بدون استفاده از بستر کشت مخصوص می‌توان رویاند. قلمه هایArachnis هم به طول 45 تا 60 سانتیمتر می‌باشند. اینها باید ریشه هوایی داشته باشند و مستقیما در مزرعه یا گلدان کاشته شود.

ازدیاد به روش تقسیم بوته :

Cattleya و دیگر ارکیده‌های چند پایه و خمیده را با تقسیم بوته از پایه مادر ازدیاد می‌کند.

این ازدیاد بر روی گیاهانی انجام می‌گیرد که 6 پیاز کاذب یا بیشتر داشته باشند محل برش ریزوم از بین سومین و چهارمین پیاز کاذب بوده و هر دو قسمت را به صورت گیاهانی مجزا در گلدان می‌کارند. از آنجایی که اکثر Cattleyaها تنها سالی یک برگ بوجود می‌آورند، تقسیم ریزوم اکثر گیاهان هرسه سال یکبار انجام می پذیرد.

تعویض گلدان:

گیاه را در اسفندماه به گلدانی حاوی مخلوطی از خاك برگ، پیت و خاك معمولی منتقل نموده در ابتداء به میزان كم آب بدهند.
در همان حال به دفعات زیاد با آب فاقد مواد قلیایی بر روی برگها آب پاشیده و یا گلدان را در محل مرطوبی برابر نور و به دور از تابش مستقیم آفتاب قراردهند.

مدت زمان نگهداری ساقه گل دهنده در ارکیده فالانوپسیس بسیار زیاد و باور نکردنی است. یعنی زمانی حدود ۳ تا ۶ ماه یک ساقه گلدهنده به شکوفایی ادامه می دهد. حتی شاخه بریده این گل هم یک ماه در آب دوام می‌آورد.

بعد از تمام شدن غنچه‌ها ساقه گلدهنده را بررسی کنید. روی ساقه زبانکهای سبز یا قهوه‌ای وجود دارد که از ساقه‌های گلدهنده جانبی حفاظت می کند. در صورت وجود چنین زبانکهایی ساقه گلدهنده را قطع نکنید. و اجازه بدهید که ساقه‌های جانبی نیز رشد کنند. و شکوفا بشوند.

اگر ساقه جانبی وجود نداشت قطع کردن ساقه گل دهنده اصلی موجب تسریع در گلدهی مجدد خواهد شد.

معمولا بعد از پایان گلدهی باید خاک گلدان را عوض کرد. با استفاده از ترکیبی از مواد سبک و جاذب رطوبت (مانند پرلیت درشت. لیکا. ورمیکولیت. پوکه معدنی درشت خرد نشده) همراه با بقایای پوسیده چوب یا پیت ماس یا کوکوپیت به علاوه مقدار ذغال چوب و مقدار کمی شن و البته خزه‌.

در نظر داشته باشید که در کشت هایدروپونیک از اسفنج‌ به تنهایی و یا پرلیت درشت به تنهایی و یا بسترهای جدید دیگر نیز استفاده می شود.

همچنین در نظر داشته باشید که ریشه‌های بیرون گلدان علامت خوبی برای سلامتی گیاه هستند و این ریشه‌ها برای جذب رطوبت هوا از گلدان خارج می شوند.

اغلب پرورش دهندگان ارکیده از گلدانهای پلاستیک شفاف (که داخل گلدان دیده می شود) استفاده می کنند. و به نظر می رسد نور بر عکس دیگر گیاهان برای ریشه ارکید فالانوپسیس مفید است.

بیماری ها:

شته و تریپس از جمله آفات این گیاه محسوب می شوند. یکی از سمومی حشره کش که برای این گیاه مناسب معرفی شده است سم ارتان Orthene است و به نظر می رسد که سایر سموم به گلهای این گیاه آسیب وارد می کنند.

گیاهان ارکیده فالانوپسیس بسیار به پوسیدگی طوقه و ریشه حساس هستند که در نتیجه آن ابتدا برگها زرد رنگ می شوند. این بیماری متاسفانه در طی 2-1 روز به تمامی قسمتهای

گیاه سرایت می کند و راه حل نسبی آن درآوردن گیاه از گلدان و فرو کردن تمامی قسمتهای آن در یک محلول قارچکش است. بهترین راه جلوگیری از بروز این بیماری است . در زمان آبیاری در آبدهی این گیاه زیاده روی نکنید و فاصله مناسب بین دو آبیاری را رعایت کنید.

آب را بر روی برگهای گیاه نریزید و تا جایی که امکان داردمانع از خیس شدن ساقه اصلی گیاه شوید. آبیاری را در طی صبح انجام دهید تا با فرارسیدن شب که دما نیز پایین تر است رطوبت

اضافی محیط از بین رفته باشد. در صورت وجود آب و هوای مرطوب و سرد و برای جلوگیری موثرتر از بروز این بیماری این بیماری می توانید گاهی از سمومی مانند دیتان ام-45 و کاپتان

استفاده کنید و محلول آنرا به خاک گیاه دهید. توجه داشته باشید که پوسیدگی ریشه در این گیاه ابتدا منجر به پژمردگی برگها می شود دقیقا مثل این است که گیاه تشنه است و ممکن

است شما فکر کنید با آبیاری بیشتر گیاه را میتوانید نجات دهید.

گاهی پوسیدگی ریشه ارکیده مدتها طول می کشد تا این گیاه را از بین ببرد و در طی این مدت گیاه رشدی نخواهد داشت.

چنین گیاهانی که سالها است رشدی نداشته اند بهتر است که گلدانشان تعویض شود و در بستری تازه کاشته شوند و در آبیاری آنان زیاده روی نشود. در گیاهان با ریشه پوسیده غنچه

ها می ریزند برگها خموده هستند بخصوص اینکه برگهای گیاه سالم محکم است اما برگهای گیاهی که ریشه های پویده دارد از آن شادابی و استحکام برخوردار نیست ریشه های سیاه

رنگ نشانه واضحی از این بیماری است.بیماری قارچی بوترتیس بیماری دیگری است که می تواند گلهای این گیاه را آلوده کرده و لکه هایی سفید –خاکستری روی آن ایجاد کند.

بهترین راه برای جلوگیری از ظهور این بیماری مکانی با تهویه مناسب هوا است که مانع از جمع شدن رطوبت بیش از اندازه محیط شود. زیرا رطوبت زیاد هوا یکی از دلایل اصلی بروز این بیماری است.

عوارض و درمان:

جوانه ها در شب صدمه میبینند :

عامل ان حشره ی تریپش است،با سم حشره کش گیاه را هر هفته یکبار سمپاشی نموده تا علائم برطرف گردند.ممکن است به جای ماندن قطرات حاصله از غبارپاشی روی گلها همین علائم را بوجود بیاورند.

گلهای ارکیده تان ظاهر نمیشوند :

گلدان ها خیلی بزرگ هستند،در کاشت های بعدی حجم گلدان ها را متناسب با وضع گیاه انتخاب کنید.

در زمستان گیاه سیاه میشود:

شبها هوا سرد است،گیاه را به محل گرمتری منتقل نمایید و یا اینکه صدمه مربوطه،مربوط به استفاده از مواد شیمیایی براق کننده است،از انها استفاده نکنید

زخم های پنبه ای شکل سفید رنگ روی برگها و قاعده انها تشکیل شده است:عامل ان حشره افت است.گیاه را با سم حشره کش نفوذی هر چهارده روز یکبار سمپاشی نموده تا علائم برطرف گردند.

اگرچه روطبت کافی است ولی برگها و گلها خشک میشوند:

عامل ان اشعه ی مستقیم خورشید است،گیاه را به محلی با اشعه ی غیر مستقیم ببرید.

غنچه ها منقبض شده و خشک میشوند:

هوا گرم و خشک است،هر دو روز یکبار با اب ولرم و بدون املاح غبارپاشی کنید،با قرار دادن گلدان ها در گلدانهای بزرگتر و پر نمودن حد فاصل دو گلدانها را با پیت و خزه مرطوب کنید و رطوبت پایدار و دائمی ایجاد کنید.

برگها قهوه ای شده و گیاه در حال خشکیدن است:

خاک خیلی خشک و گیاه تشنه است،گلدان ها را به مدت ۱۵ دقیقه درون سطل پر از اب قرار داده و سپس خارج کنید،خاک را در تابستان همیشه مرطوب نگه دارید،اجازه ندهید اب اضافی در گلدان ها باقی بماند.

رشد گیاه متوقف است :

هوا سرد است،گیاه را به محل گرمتری منتقل کنید.

سطح برگها وگلها دارای تار عنکبوت است :کنه ریز قرمز عامل ان است،با اسفنج یا پارچه پشت برگها را طبق دستور با سم کنه کشی سمپاشی نموده تا علائم بر طرف گردد،تامین رطوبت در کاهش افت موثر است.

برگها میریزند :

ابیاری بیش از اندازه و خاک باتلاقی شده،زهکش را بازدید و اب اضافی گلدانها و زیر گلدانی را خارج نمایید.

منابع:

وبلاگ کهربا

نارگیل

گلستان علی