كودكم دزدي مي كند!

فرزند خوبي داريد. در كل كاملاً از او راضي هستيد؛ او درسش را مي خواند، تكاليفش را به موقع انجام مي دهد، در كارهاي منزل و خارج از منزل به شما كمك مي كند، با ديگران رفتار خوب و مؤدبانه اي دارد و... اما آنچه باور كردنش سخت است و به شدت شما را آزار مي دهد، اين است كه همين بچه ي خوب، دزدي مي كند! قبل از هر گونه اقدامي بايد نخست دانست كه چرا كودكان گاهي دزدي مي كنند و چگونه مي توان به آنها كمك نمود.

 

چرا كودكان و نوجوانان دست به دزدي مي زنند؟

گرايش به دزدي در بين كودكان سنين مختلف (از پيش دبستاني تا نوجواني) مي تواند به علل بسياري صورت گيرد:

كودكان در سنين كودكي اوليه معمولاً اشياء و چيزهايي را كه دوست دارند، بر مي دارند؛ بدون آنكه بفهمند بايستي در قبال آن اجازه بگيرند يا قيمتي پرداخت نمايند.

 

كودكان سنين دبستان، معمولاً مي دانند كه نمي بايست بدون اجازه ي صاحب شيء، آن را بردارند و يا اينكه مفهوم پرداخت قيمت جنس را در قبال برداشتن آن متوجه مي شوند، اما به هر حال شيء را بر مي دارند چون از خود كنترل كنندگي كافي بهره مند نيستند.

 

در سنين پيش نوجواني و نوجواني، كودكان مي دانند كه نبايد دزدي كنند، اما معمولاً به اين علت دست به دزدي مي زنند كه هيجان مربوط به اين كار را تجربه كنند و يا گاهي اوقات چون دوستانشان مبادرت به دزدي مي نمايند، آنها نيز به اين كار تشويق مي گردند. هر چقدر كه ميزان خود كنترل كنندگي فرد افزايش پيدا كند، مبادرت به دزدي، بيشتر به شكل جرم گونه خود نزديك مي شود.

 

ممكن است دلايلي پيچيده تر از آنچه ذكر شد نيز در بروز رفتار دزدي در كودكان و نوجوانان دخيل باشد. مثلاً علت رفتار دزدي مي تواند خشم بچه ها يا تمايل آنها به جلب توجه ديگران باشد. يا بالعكس چنين رفتاري مي تواند منعكس كننده ي مشكلات و استرس هاي آنها در محيط زندگيشان باشد. اين مشكلات ممكن است در خانه، مدرسه، جمع دوستان و... براي كودك به وجود آمده باشند. برخي از كودكان به علت برخي مشكلات عاطفي يا مورد سوء رفتار واقع شدن به دزدي دست مي زنند. در اين گونه موارد رفتار دزدي آنها به عنوان فرياد كمك خواهي آنها تلقي مي گردد. در ساير موارد، علت بروز رفتار دزدي، اين است كه كودك يا خانواده ي وي، نمي توانند هزينه ي مالي آنچه را كه كودك مي خواهد و يا حتي نياز دارد تأمين نمايند. در چنين مواردي رفتار دزدي جهت تأمين مايجتاج كودك، بروز مي كند. به هر حال، علت دزدي هر چه كه باشد، والدين وظيفه دارند ريشه هاي آن را شناسايي نمايند تا از تبعات احتمالي كه در پي خواهد داشت، پيشگيري نمايند.

 

چه مي توان كرد؟

زماني كه دزدي كودكان به اصطلاح «لو مي رود»، رفتار و برخورد والدين بسيار تعيين كننده است. در چنين مواردي نوع واكنشي كه والدين نشان مي دهند بستگي به آن دارد كه آيا اولين باري است كه دزدي صورت گرفته و يا اينكه دزدي كردن به صورت يك الگوي رفتاري تكراري در كودك مشاهده شده است: 

 

در كودكان كوچك تر، والدين بايستي به وي كمك كنند تا بفهمد كه دزدي كردن كار نادرستي است؛ اينكه برداشتن لوازم ديگران بدون اجازه ي آنها يا پرداختن قيمتشان كار بدي است و ممكن است باعث رنجش گردد. مثلاً اگر كودك پيش دبستاني از مغازه اي بدون اجازه، عروسك يا شكلاتي را برداشت بايد ضمن تشريح و توضيح دلايل فوق، او را تشويق و راهنمايي كرد تا شكلات را به صاحبش پس بدهد يا سر جاي خود بگذارد. در صورت امكان، با پرداخت قيمت كالا يا كسب اجازه از صاحبش آن را براي كودك خريداري نمايند و به وي اجازه دهند اين فرايند را مشاهده نمايد تا ياد بگيرد. اما اگر مثلاً شكلات را خورده باشد، والدين بايستي او را به مغازه بازگردانند و از وي بخواهند مسأله را با صاحب آن در ميان گذارده، عذرخواهي نموده، قيمت آن را پرداخت نمايد.

 

در مورد كودكان پيش دبستاني، بسيار مهم است كه كالاي دزديده شده، به صاحبش بازگردانده شود. در سال هاي اول و دوم دبستان، كودكان بايد بدانند كه دزدي كردن گناه است و كار نادرستي محسوب مي گردد اما بايستي به آنها كمك كنيد تا ديد دقيق تر و روشن تري نسبت به تبعات اين كار نيز به دست آورند. مثلاً اگر كودك از مدرسه، مداد رنگي دوستش را به خانه آورد و شما مطمئن بوديد كه بدون كسب اجازه اين كار را كرده است، بايستي با او صحبت كنيد و به او بگوييد تصور كند يكي از دوستانش ماژيك او را بدون اطلاع و بدون اجازه اش بردارد و به خانه ببرد. در اين صورت او چه احساس بدي خواهد داشت؟ والدين بايستي او را تشويق و ترغيب نمايند كه مداد رنگي دوستش را پس بدهد و از او عذرخواهي نمايد يا حتي قبل از رفتن به مدرسه به دوستش تلفن كند و عذرخواهي نمايد كه اشتباهاً مداد رنگي او را با خود به همراه آورده است و قول دهد كه فردا حتماً آن را پس خواهد داد.

 

زمانيكه يك نوجوان دست به دزدي مي زند توصيه مي شود كه والدين او را در جبران اين سرقت همراهي كنند. مثلاً در صورتي كه سرقت از مغازه انجام شده است، والدين حتماً به همراه فرزند خود به آنجا مراجعه نمايند و از او بخواهند مسأله را توضيح داده، عذرخواهي نمايند. ابداً از اينكه فرزندتان احساس شرمندگي كند يا ممكن است با اعتراف به دزدي و معذرت خواهي از صاحب مغازه آبرويش بريزد،ناراحت نباشيد. همين احساس شرمندگي از باز پس دادن كالاي دزديده شده، بهترين درسي است كه نوجوان براي تكرار نكردن اين كار ياد مي گيرد. تنبيه بيشتر (خصوصاً تنبيه بدني) بعد از پس دادن كالاي سرقت شده، ضرورتي ندارد؛ چرا كه ممكن است كودك را خشمگين كند و برعكس، احتمال وقوع مجدد دزدي را افزايش خواهد داد و يا حتي ممكن است كودك را خشمگين كند و برعكس، احتمال وقوع مجدد دزدي را افزايش خواهد داد و يا حتي ممكن است او را وادار به انجام رفتارهاي بدتري نمايد.

كودكان در هر سني بايد بدانند كه دزدي فقط برداشتن كالاي ديگران نيست. بلكه هر گونه سوء استفاده از اموال ديگران نوعي دزدي محسوب مي شود. همين طور بايد بدانند كه دزدي جرم است و عواقب بدي در پي دارد و حتي ممكن است منجر به زندان رفتن گردد. 

گاهي كودكان از والدين خود دزدي مي كنند. در چنين مواردي بايد از او خواست مبلغ دزديده شده را بازگرداند و يا اگر آن را خرج كرده، تنبيه هايي از قبيل كار كردن در منزل يا كمك در انجام امور و خريد و... را برايش در نظر بگيرد و يادآوري كنيد كه اين كارها را به ازاي مبلغي كه برداشته است انجام خواهد داد.

 

البته بسيار مهم است كه والدين اين نكته را در نظر داشته باشند كه نبايد مبالغ زياد پول خود را در دسترس قرار دهند به طوري كه براي كودك دسترسي به آن آسان باشد؛ چرا كه اين كار خيلي از كودكان را به دزدي وسوسه مي كند. علاوه بر اين هرگز براي كودك دام نگستريد. هرگز مبالغ پول را عمداً در دسترسش قرار ندهيد تا او را هنگامي دزدي كردن «دستگير» نمائيد! اين كار بسيار به حس اعتماد بين والدين و كودك لطمه وارد مي آورد.

 

زمانيكه دزدي كردن تداوم مي يابد...

اگر سرقت در فرزندتان رفتار تكراري شد، بايستي از كمك حرفه اي بهره گيرد. چرا كه تنبيه هاي تكراري در اين زمينه مشكلات بزرگتري ايجاد خواهند كرد. حدود يك سوم نوجواناني كه چند بار دست به دزدي زده اند اقرار مي كنند كه ترك اين عمل برايشان بسيار سخت و يا حتي غيرممكن است. بنابراين خيلي مهم است كه به كودكان از همان سنين پايين فهماند كه دزدي كردن كار بسيار اشتباهي است و ممكن است تبعات منفي بسياري را به همراه داشته باشد و در صورتيكه به اين كار ادامه دهد ممكن است تا پايان عمر مشكلاتي برايش فراهم سازد. در چنين مواردي توصيه مي شود كه از كمك افراد ذي صلاح استفاده كنيد. اين افراد ذي صلاح ممكن است مشاور خانوادگي شما، روانشناس، پزشك خانواده كه بتواند شما را به درمانگران و مشاورين در اين زمينه ارجاع دهد، مشاور مدرسه، روحاني محل و ساير گروههاي حمايتي باشند. علت دزدي هر چه كه باشد، زمانيكه به صورت رفتاري تكرار شونده در آيد، بايستي مسأله را با درمانگران و مشاوران داراي اين تخصص در ميان گذاريد تا جهت حذف اين رفتار اقدام و تلاش نمايند.