استان مرکزی
درباره استان مرکزی
استان مرکزی تقریباً در مرکز ایران قرار دارد. این استان از شمال به استانهای تهران و قزوین، از غرب به استان همدان، از جنوب به استانهای لرستان و اصفهان و از شرق به استانهای تهران، قم و اصفهان محدود است. این استان با مساحتی معادل ۲۹٬۵۳۰ کیلومتر مربع حدود ۱،۸۲ درصد از مساحت کل کشور را به خود اختصاص داده است. بر اساس آخرین تقسیمات کشوری درسال ۱۳۷۵، استان مرکزی دارای ۸ شهرستان، ۱۵ بخش، ۱۹ شهر، ۶۰ دهستان و ۱٬۳۹۴ آبادی دارای سکنه و ۴۶ آبادی خالی از سکنه است. مرکز این استان شهر اراک است. شهرهای مهم این استان عبارتاند از: خمین، ساوه، محلات، دلیجان، تفرش، شازند و آشتیان و اراک.
مردم و زبان
جمعیت استان طبق آخرین سرشماری نفوس و مسکن در سال ۱۳۸۵ بالغ بر ۱۳۲۶۸۲۶ بوده است که از این تعداد ۱۰۱۵۳۷۵ باسواد بودهاند[۱].مردم استان مرکزی به زبانها و گویشهای فارسی مانند لری و لکی و وفسی و همچنین در بسیاری از روستاهای اطراف مناطقی مانند اراک ،سربند و ساوه و شهرهایی مثل شازند و خنداب به ترکی آذربایجانی و ترکی خلجی سخن میگویند.زبان کردی در این استان در میان ایل کلهر دیده میشود و زبان راجی نیز در مناطقی از دليجان و محلات و نراق استفاده میشود.زبان تاتی نیز در برخی قسمتها مانند شرا ،كزاز و سربند صحبت میشود.همچنین اقلیتهای مذهبی مانند ارامنه و زرتشتیان و تعداد کمی از یهودیان نیز در استان موجود هستند که به زبان خویش سخن میگویند.
دین
قبل از ورود اسلام به ایران اهالی این منطقه پیرو دین زرتشتی بودند و وجود آتشکدههای گوناگون مانند آتشكوه وره در آشتيان و آتشكده خورهه در محلات و آتشكده برزو در راهجرد شاهد این مدعاست.هم اکنون اهالی استان مرکزی اکثرا مسلمان و شیعه هستند و مسیحیان ارمنی و زرتشتیان و عدهای کم از کلیمیان از اقلیتهای مذهبی این استان هستند.
صنایع دستی
در اکثر شهرستانهای استان مرکزی صنایع مختلف دستی وجود دارند که عمدتاً خاص عشایر منطقهاند. عشایری که در محدوده استان زندگی میکنند، بومی منطقه نیستند و اکثر آنها از نواحی دیگر به این منطقه مهاجرت کرده و سکنی گزیدهاند. مهمترین گروههای ایلی استان شامل شاهسونها، ایل کلهکویی، ایل میش مس (مست)، ایل خلج، ایل راوه و ایل کرد (کلهر) هستند که به ویژه زنان و دختران انواع صنایع دستی را در آنها تولید میکنند. مهمترین صنعت دستی استان فرش است که فرش ساروق از شهرتی جهانی برخوردار است.
علاوه بر آن گیوه که نوعی پاپوش دستدوز تولید شده از نخهای قالیست، از جمله صنایع دستی در خور توجه این استان است که در سنجان و وفس تولید میشود.
برخی از سرشناسان استان
- محمود حسابی
- بهزاد فراهانی
- امیرکبیر
- میرزا ابوالقاسم قائم مقام فراهانی