استان همدان
درباره همدان
همدان یکی از شهرهای غربی و کوهستانی ایران می‌باشد که در استان همدان و در دامنه کوه الوند واقع شده‌است. همدان یکی از شهرهای تاریخی-فرهنگی و توریستی ایران به شمار می‌رود. این شهر در سیصد و شصت کیلومتری جنوب غربی تهران، در ارتفاع ۱۸۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد. جمعیت این شهر طبق سرشماری سال ۱۳۸۵ مرکز آمار ایران برابر با ۴۷۹٬۴۴۰ نفر بوده‌است. شهر همدان مرکز شهرستان همدان و نیز مرکز استان همدان است.
میدان مرکزی (میدان امام خمینی ره) این شهر توسط مهندسان آلمانی طراحی شده و به نقشه شعاعی معروف است که ۶ خیابان اصلی بطور موازی به میدان اصلی شهر وصل شده و بلوارها بصورت رینگهای اول و دوم آنها را منقطع کرده که در نوع خود کم نظیر است و در ابتدای هر خیابان اصلی دو گنبد نقره‌ای رنگ جمعاً به تعداد ۱۲ گنبد تعبیه شده‌است.
جایگاه تاریخی همدان
همدان، اولین پایتخت نخستین تشکیلات حکومتی در ایران بوده، که در آن دوره هگمتانه نامیده می‌شده‌است.
آثار مکشوفه از تپه باستانی هگمتانه و نیز کتیبه‌های گنج نامه آثاری از آن زمان می‌باشند. آثار تاریخی، فرهنگی متعدد موجود در همدان، موجب شد تا در جلسه مورخ ۱۳۷۰/۲/۲ شورای عالی شهرسازی و معماری کشور، همدان به عنوان یکی از شش شهر تاریخی، فرهنگی کشور شناخته شود.
همچنین کاوشهای باستانشناسی انجام شده در تپه گیان نهاوند و وجود تپه باستانی باباکمال و مهاجرت حَبَقّوق پیامبر به تویسرکان، (حدود ۷۰۰ سال قبل از میلاد مسیح) نیز حاکی از قدمت این دو شهر می‌باشد.
مهاجرت‌های اقوام آریایی‌نژاد ماد از حدود ۳۵۰۰ سال پیش به منطقه غرب ایران و محدوده فعلی استان همدان به تدریج منجر به شکل گیری نخستین حکومت فراگیر به مرکزیت هگمتانه (همدان) در فلات قاره ایران گشت و این حکومت در ۶۵۰ پیش از میلاد در اوج اقتدار خود ضمن چیرگی بر بزرگ‌ترین قدرت سیاسی و نظامی آن روزگار یعنی دولت آشور قلمرو خود ار از شرق به آسیای میانه و در غرب به قلب آسیای کوچک گسترش داد. بر اساس نوشته‌های هرودوت ورخ یونانی بدستور دیااکو نخستین پادشاه ماد در هگمتانه (همدان) پایتخت آنان استحکامات عظیمی شامل قلاع تو در تو و قصرهای سلطنتی برپا گشت.
کتیبه‌های میخی گنجنامه در همدان
بیشتر پژوهندگان علوم تاریخ و باستانشناسی بر این باورند که تپه امروزی هگمتانه در دل شهر همدان برجای مانده بقایای همین تأسیسات می‌باشد. این تپه طی چندین سال اخیر مورد کاوشهای باستانشناسی قرارگرفته وکارگاههای کاوش واشیا ﺀ بدست آمده در معرض دید علاقمندان قرار دارد.
همچنین انجام حفاریهای باستانشناسی در تپه‌های گودین نزدیک کنگاور در استان کرمانشاه و نوشیجان در ملایر گوشه‌هایی از فرهنگ و تمدن اقوام ماد را در این زمان بر ما آشکار ساخته که از جمله آنها میتوان به نخستین اشکال خط ونگارش و سکه‌های اولیه و مظاهر فرهنگ دینی و معماری ایرانی اشاره نمود.
از دوره هخامنشیان علاوه بر سنگ نبشته‌های میخی گنجنامه همدان تعداد قابل توجهی اشیا ﺀ زرین و سیمین و نیز بقایای کاخهای سنگی بیادگار مانده‌است که علاقمندان می‌توانند از آنها در موزه ملی کشور و موزه تپه هگمتانه بازدید کنند از دوره‌های سلوکی واشکانی در همدان مجسمه شیر سنگی و گورستان پارتی و در نهاوند نشانه‌هایی از یک معبد برجای است.
لوح زرین به نام (آریارمنه) یافت‌شده در تپهٔ باستانی هگمتانه.
شهر همدان در دوره ساسانی یکی از ضرابخانه‌های این حکومت بوده وسکه‌های متعددی از این دوره در دست می‌باشد. شهر نهاوند نیز در این زمان دارای اهمیت ویژه‌ای بود و دژ مستحکمی در آن قرارداشت ویکی از مراکز ایالات اسپهبد نشین هفتگانه این دوره بود.
اعراب در یورش به ایران فتح نهاوند را فتح الفتوح نامیدند و گشودن همدان را به سال ۶۴۵ میلادی پس از فتح نهاوند بزرگ‌ترین پیروزی خود بر ساسانیان شمرده‌اند. از آثار این دوره میتوان به غار قلعه جوق در فامنین و بقایای قلعه‌ای در همان محل اشاره کرد.
نفوذ و گسترش اسلام درایران تغییرات وتکامل شگرفی را بر پایه تعالیم اسلام واصول هنرها و معماری قدیمی کشور سبب شد. ازاین دوره ۱۴۰۰ ساله در نقاط مختلف استان یادمانهای متعددی برجای مانده که اهم آنها عبارت‌اند از:بنای بسیار زیبا و ارزشمند گنبد علویان از دوره سلجوقی – برج قربان – بقعه استر ومردخای – بقعه خضر از قرون ۷تا۹ هجری در همدان امامزده ازناو از دوره سلجوقی در فامنین – امامزاده هود واظهر در رزن و بقعه حبقوق نبی در تویسرکان از قرن هشتم –امامزاده یحیی – امامزاده حسین و امامزاده اسماعیل د ر همدان و نیز کاروانسرای فرسفج و مدرسه علوم دینی شیخ علیخان زنگنه در تویسرکان – آب انبار وسنگ نبشته‌ای معروف به کتیبه آقاجان بلاغی مربوط به بنای یک سد در اسدآباد – یخچال می‌رفتاح در ملایر وحمام حاج آقا تراب در نهاوند ونیز تعدادی پل شامل پل شکسته (خسروآباد)در اسدآباد- پل کوریجان و آبشینه در همدان پل جهان آباد در فامنین – پل فرسفج ومجموعه بازار در تویسرکان و پل زرامین در نهاوند جملگی از دوره صفوی و بازار, مسجد جامع و میدان امام همدان و بازار ملایر از ابنیه مهم بعداز دوره صفوی.
آب و هوا
آب و هوای همدان سرد است و در فصل زمستان زمین پوشیده از برف می‌شود.تابستان همدان معتدل و زمستان طولانی و سرد و برفی است.همچنین کمترین دمای ثبت شده در شهر همدان ۴۳- درجه‌است که در زمستان سال ۱۳۴۲ ثبت گردیده و از این حیث در ایران رکورد دار است.
شخصیت‌های معروف
از شاعران، ادیبان و عالمان مشهور استان همدان میتوان به بزرگانی چون میرزاده عشقی و بابا طاهر و عین القظات اشاره کرد. از هنر مندان معاصر به پرویز پرستویی و مصطفی رحماندوست می توان اشاره کرد
آثار تاریخی، جاهای توریستی و مراکز فرهنگی هنری
آثار تاریخی
- آرامگاه بوعلی سینا دانشمند و طبیب نامی ایرانی
- آرامگاه باباطاهر
- گنبد علویان
- آرامگاه استرومردخای
- برج قربان
- تپه هگمتانه
- غار علی‌صدر
- کتیبه‌های گنجنامه
- مجسمه شیر سنگی
- بازار همدان
- قبر اسکندر
- مسجدجامع همدان
- کلیسای پروتستان
- کلیسای رافاییل
- خانه شهبازیان
- میدان امام خمینی ره
- قلعه دختر(قیزقلعه سی)
- تپه پیسا
- تپه مصلی
- عمارت باغ نظر
- گورستان پارتی
- بقعه خضر
- آرامگاه عارف قزوینی
- سرای قلمدانی.
مراکز گردشگری، چشم‌اندازهای طبیعی
همدان
تپه عباس آباد، آبشار گنجنامه، پیست اسکی تاریک دره، باغهای مصفای دامنه الوند به ویژه درهای عباس آباد و سد اکباتان، پارک مردم و بوستان ارم از نقاط گردشگری و طبیعی همدان هستند.
آثار و مکان‌های مذهبی
امامزاده عبدالله، امامزاده یحیی، امامزاده حسین، امامزاده اسماعیل، امامزاده محسن، امامزاده هادی ابن علی، امامزاده اسماعیل و امامزاده اهل بن علی.
موزه‌ها و مراکز فرهنگی هنری
- موزه تاریخ طبیعی همدان
تاریخچه :
موزه تاریخ طبیعی همدان، در راستای تأمین اهداف علمی، آموزش و پرورش دانشگاه بوعلی سینا، در سال ۱۳۵۱ خورشیدی به همت آقای جعفر محمد علی زاده بنیانگذاری شده‌است، و تا کنون نیز با مدیریت ایشان اداره می‌شود. این موزه با الگوها و استانداردهای بین المللی طراحی و تکمیل شده‌است. و نه تنها در سطح ایران بلکه در سطح خاور میانه و حتی جهان مطرح می‌باشد. محل آن در فضای دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا در انتهای چهار باغ آزادگان منشعب از میدان مدرس واقع شده‌است، و با زیر بنای تقریبی ۲۰۰ متر مربع در سه تالار جداگانه و به‌هم‌پیوسته جای داده شده‌است.
اکتشافات: توجه به اکتشاف، بیانگر پوپایی و بالندگی یک موزه می‌باشد. و موزه تاریخ طبیعی همدان نیز درطول فعالیت ۲۸ ساله خود برخی از نمونه‌های را برای اولین بار در کشور کشف نموده‌است. و البته اثبات جدید بودن آنها در سطح جهان نیاز به تحقیق و بررسی بیشتری دارد. برای نمونه کشف ۵ گونه جدید از ماهی‌های خلیج فارس و چند نمونه از سنگواره‌ها است، که برای اولین بار توسط این موزه گزارش شده‌است. در حال حاضر علاوه بر گردشگران و پژوهندگان، سالانه گروه‌های زیادی از نفر دانشجویان و دانش آموزان از این موزه دیدن می‌کنند.
- موزه هگمتانه
موزه هگمتانه در شرق تپه باستانی هگمتانه و جنب گودال معروف فرانسویها قرار دارد.
ساختمان این مکان که پیشتر مدرسه پرورش نامیده می‌شد,در طی تغییرات وتعمیراتی به منظور ایجاد یک موزه موقت به بهره برداری رسیده‌است و مجهز به آزمایشگاه و کارگاه عکاسی می‌باشد.
اشیای موزه مشتمل بر دوبخش اختصاصی واستانی است.
در این مجموعه آثار سنگی ,سفالی,استخوانی وفلزی از دوره‌های پیش وپس از اسلام به نمایش در آمده‌است. در راهرو و تالار سمت راست موزه, اشیای یافته‌شده از هگمتانه نگهداری می‌شوند. از برجسته‌ترین این آثار میتوان به پایه ستونهای متعلق به کاخهای هخامنشی از جمله شالی ستون مربوط به دوران اردشیر دوم با متن میخی,دو مهر استامپی سنگی وشیشه‌ای مربوط به دوران قبل از اسلام وسرگاو از جنس سفال متعلق به دوران هخامنشی اشاره کرد. همچنین مجموعه‌ای از اشیای باستانی در سالهای پیش از انقلاب به صورت حفارهای غیر قانونی از خاک خارج شده‌اند که آنها را منسوب به هگمتانه می‌دانند و اکنون در موزه ملی و بعضی در موزه‌های خارج از کشور نگهداری می‌شوند. مجموعه تابوتهای سنگی وسفالی مربوط به دوره پارتیان که از میدان شیر سنگی بدست آمده اند, خمره‌ها وسنگهای تزیینی با نقوش زیبا وسنگ قبرهای دوران مختلف اسلامی, شاخص‌ترین نماینده‌های آثار کشف شده استانی می‌باشند که در سالن مرکزی وراهروی سمت چپ موزه قرار داده شده‌اند.
- موزه بوعلی
راه‌های همدان
- راه اصلی تهران – همدان به درازای ۳۴۱ کیلومتر که از قزوین میگذرد و ۲۰۰ کیلومتر آن آزادراه و بزرگراه است.
- بزرگراه تهران- همدان که از ساوه میگذرد.
- بزرگراه تهران – کرمانشاه-خسروی که همدان در کیلومتر ۳۷۵ این مسیر از سوی تهران قرار دارد.
- راه اصلی تهران – سنندج که همدان در ۳۴۳ کیلومتری این مسیر قرار دارد.
- راه اصلی تهران - کرمانشاه - ایلام که همدان در همین مسیر قرار گرفته‌است
- راه اصلی سنندج – همدان به طول ۱۸۲ کیلومتر
- راه اصلی تبریز-زنجان – همدان- اهواز به طول ۲۷۵ کیلومتر
- بزرگراه همدان -ملایر به طول ۷۵ کیلومتر
سوغات همدان
سفال و سرامیک، چرم و کالای چرمی، فرش، گلیم و جاجیم، انگشت پیچ، سیر تند، شیر شیره، قیسی، مویز، شیره انگور، کماج، حلوا زرده، گردو، مربای پوست پسته.دارتول،باسلق،شیرمال،معجون،مربای گل رز،نان قندی،کاک،
صنایع دستی
صنایع دستی به ویژه از نظر صنایع چرمسازی , قالیبافی و گلیم بافی و به ویژه با توجه به وجود شهر لالجین به عنوان قطب سفال سازی و سرامیک کشور محسوب می‌شود.
از دیگر صنایع دستی که در همدان فعال است می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- منبت کاری روی چوب
- معرق کاری روی چوب
- مسگری و قلم زنی روی مس
- طلا سازی، ملیله نقره، طلا کوبی و نقره کوبی
دانشگاه‌ها
- دانشگاه بوعلی سینا
- دانشگاه صنعتی همدان
- دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استان همدان
- دانشگاه آزاد اسلامی همدان
- دانشگاه تربیت معلم باهنر
- دانشگاه تربیت معلم ابن سینا
- دانشگاه پیام نور همدان
- دانشگاه جامع علمی کاربردی همدان
- دانشکده فنی مفتح همدان
- دانشگاه توسعه و عمران
[ویرایش] شهرهای خواهرخوانده
شهرهای خواهر همدان:
کولاب, تاجیکستان (۲۰۰۴)
پیوند اصلی این دو شهر به علت مقبره میر سید علی همدانی عارف و صوفی زاده شده در همدان می‌باشد که در کولاب دفن گردیده است.
گویش و زبان
گویش غالب مردم شهر همدان، فارسی پهلوی با لهجه همدانی است. اما در این استان مردم با گویشهای ترکی، کردی و لری نیز وجود دارد. مردم شهر ملایر با لهجه لری-فارسی، شهر بهار به زبان ترکی و فارسی، رزن ترکی- فارسی و شهر اسدآباد به فارسی-ترکی گویش می‌نمایند.