Open Source Content Management

● خانواده سرخسیان Filicales
خانواده سرخسیان یا اصطلاحاً فیلیسنر متعلق به خانواده پولی پوریاسه است که از نظر ساختمانی نسبت به گیاهان دیگر ساده‌تر و ضعیف‌تر می‌باشند. این دسته از گیاهان به نام گیاهان پست هم خوانده می‌شوند. سرخس‌ها در بخش گیاهان زینتی دارای چندین گونه هستند که مختصراً به بعضی از گونه‌ها اشاره می‌شود.
▪ پَر سیاوشان
آدیانتوم یا پَر سیاوشان گیاهی است که برگ‌های سبز بسیار ظریف و حساس دارد که در خاک‌های مرطوب با PH اسیدی و دور از تابش مستقیم نور آفتاب بخوبی رشد و نمو می‌کند. تکثیر پر سیاوشان به روش تقسیم بوته انجام می‌شود. در منازل بدلیل نیاز نوری کم و رطوبت بالا کمتر موفق به نگهداری آن هستیم. در شرایط نامساعد سر سوختگی و سیاهی نوک برگ‌ها مشاهده می‌شود.
آدیانتوم عمدتاً بعنوان یک گیاه دارویی مطرح است و در گروه گیاهان دارویی آنرا کشت می‌کنند. خاک مورد استفاده، خاک سبک ترجیحاً از پیت خالص می‌باشد. برای پرورش آن از خاکی که نفوذ پذیری خوبی داشته باشد و دارای PH در حدود ۵ باشد، استفاده می‌کنیم.سرخس دیگری که هم مصرف زینتی و هم مصرف دارویی دارد، گیاه پلی پلیوم است که برگ‌های کشیده، صاف و بلند دارد که اصطلاحاً به آن گیاه زنگی دارو هم گفته می‌شود. پلی پلیوم گیاهی است هاگ دار و همانند سرخسیان دیگر بوسیله تقسیم بوته براحتی قابل تکثیر است. سرخس‌ها در مکانی با رطوبت کافی قابل نگهداری هستند و روزی چند بار باید آب پاشی شوند.
▪ سرخس مجعد یا سرخس فری یا نفروکلپیس sp.
در گیاه‌شناسی هرگاه نام گونه گیاه مشخص نباشد بعد از نام جنس آن sp. بکار برده می‌شود، و بدین مفهوم است که گونه مشخصی از این گیاه مد نظر نیست.
نفروکلپیس اس پی یکی از سرخس‌های پر مصرف و قابل استفاده در منزل است. حاشیه برگ‌های آن بخش‌های فر خورده مجعدی را ایجاد کرده است که منظره زیبایی را برای گیاه بوجود آورده است. غالب سرخس‌ها ساقه کوتاه زیر زمینی دارند که با تولید ریشه‌های نابجای بسیار سطحی در خاک مستقر می‌شود. از این رو به گلدانی کم عمق نیاز دارند.
آبیاری سرخس‌ها باید طوری باشد که تجمع بیش از حد آب در محل ریشه‌های گیاه اتفاق نیافتد و نیز زهکشی کافی همواره موجود باشد. عدم وجود زهکش کافی باعث زرد شدن و سیاه شدن نوک برگ‌ها می‌شود. اما اگر حالت قهوه‌ای و خشک شدن انتهای برگ‌ها دیده شد، نشانه‌ی کم شدن رطوبت نسبی محیط پرورش گیاه است که در این حالت اسپری آب بر روی گیاه ضروری است.
تکثیر سرخس‌ها بوسیله جدا کردن بوته‌ها و تقسیم بوته انجام می‌شود. اما در سطوح بزرگ تولیدی تکثیر آن‌ها بوسیله دانه‌های هاگ بوده که در پشت برگ‌های سرخس قرار دارند (دانه‌های سیاه یا قهوه‌‌ای رنگ). بنابراین بستر کاشت باید بسیار سبک و پوشیده از پیت ماس یا خزه اسفاگنوم Sphagnoum و PH آن حدود ۵/۴ باشد. این بستر را در ظرف آب قرار می‌دهیم و خاک را روی آن می‌پاشیم و برای حفظ رطوبت هاگ‌ها بستر را در یک پوشش پارچه‌ای قرار داده تا هاگ‌ها بتدریج سبز شوند. برای تبدیل هاگ‌ها به گیاه کامل باید یک مرحله کند رویشی طی شود تا وارد فاز بلوغ یا فاز زایشی شوند.
سرخس شاخ گوزنی یا پلاتی سریوم جزء گیاهان بسیار کند رشد و پر طرفدار است که برگ‌های آن منظره‌ای زیبا و بریدگی‌های عمیق و مشابه شاخ گوزن دارد. بریدگی‌های برگی و نحوه خاص رشد و نمو برگ‌ها شباهت زیاد این گیاه به اجدادش را می‌رساند. تکثیر شاخ گوزنی بوسیله جوانه‌های برگی است. پلاتی سریوم‌ها باید در مکانی با نور کافی و رطوبت کافی نگهداری شوند.
نکته بسیار مهم در مورد سرخس‌ها جا به جایی آن‌ها می‌باشد زیرا سرخس‌ها در یک خاک نسبتاً سبک رشد می‌کنند و تغذیه در روی آن‌ها در فصول محدودی از سال انجام می‌گیرد. در ماه‌های بهار و تابستان که دوره رویشی گیاه شدید است نیاز به مواد غذایی بیشتری دارد. توجه داشته باشید که حداقل سالی یک بار خاک آن‌ها را عوض کنید.
تعویض خاک گلدان‌ها و جا به جایی و تکثیر گیاه زمانی است که گیاه یک دوره رویشی خود را طی کرده و هنوز دچار توقف رشدی نشده باشد. توقف رشد در اوایل پاییز انجام می‌گیرد پس در اواخر تابستان کار جا به جایی گیاه را انجام دهید. خاک مورد استفاده باید خاکی سبک از ترکیب یک سوم پیت ماس و یک سوم زغال با شن درشت باشد.
▪ آسپلی نیوم Asplenium
آسپلی نیوم یک سرخس برگ پهن است که از نظر ظاهری شباهتی به سرخس‌های ذکر شده ندارد. اما در پشت برگ‌ها دانه‌های هاگ دیده می‌شود.
ـ دو گونه از سرخس برگ پهن وجود دارد که عبارتست از :
۱) سرخس برگ درشت؛ 
۲) سرخس برگ ریز.
تکثیر این سرخس‌ها عمدتاً بوسیله دانه‌های هاگ و تقسیم بوته انجام می‌گیرد.
سرخس برگه لیدی بومی جنگل‌های ایران است که آن را در پای درختان بزرگ مشاهده می‌کنیم. مورد مصرف آن کمتر به عنوان گیاه آپارتمانی یا Indoor plant است و بیشتر به عنوان فولیج Foliages در بین دسته گل از آن استفاده می‌شود. این سرخس با شرایط محیطی نامطلوب سازگاری دارد. برگه لیدی بوسیله جدا کردن بوته‌ها و تقسیم بوته در اوایل پاییز تکثیر می‌شود.

● پوسیدگی ریزوکتونیایی ریشه و سوختگی در اندام‌های هوایی گیاهان زینتی
▪ علائم بیماری:
علائم بیماری پوسیدگی ریزوکتونیایی ریشه، مشابه سایر بیماری­های قارچی ریشه است. در این بیماری رشد گیاه نسبت به کاهش رشد ریشه و تغییر رنگ آن تقلیل پیدا می­کند. سوختگی اندام­های هوایی و لکه برگی گیاهان در اثر ریزوکتونیا علائم متفاوتی در گیاهان میزبان و شرایط محیطی مختلف از خود نشان می­دهد. مسیلیوم ریزوکتونیا معمولاً قرمز قهوه­ای است که در زمان رشد حالت تار عنکبوت پیدا می­کند. لذا از بین رفتن بافت گیاهی، عدم فروش محصولات را به همراه دارد. ولی بر عکس در روی بعضی از گیاهان لکه‌های پراکنده و روی برگ‌های ضخیم و گوشتی لکه­ها به صورت حلقه‌های متحدالمرکز ایجاد می­شود که نشانه رشد متناوب لکه­ها می­باشد. جدا شده­های این قارچ از گیاهانی مثل کاکتوس و برگ‌های ضخیم مشاهده می‌شود.
▪ عامل بیماری:
قارچ Rhizoctonia solani عامل بیماری گزارش شده ­است و شناخته­ترین پاتوژن عامل پوسیدگی ریشه و سوختگی اندام­های هوایی گیاهان زینتی محسوب می­شود. جدا شده‌­های این قارچ از گیاهان زینتی به خوبی بر روی محیط غذایی سیب زمینی دکستروز آگار رشد می‌کنند. 
از جمله میزبان‌های این قارچ سرخس­ها، پوتیس­ها، انجیری­ها و فیکوس­ها و تمام گیاهان زینتی هستند. جدا شده‌ها از یک میزبان علائم مشابه بر روی میزبان‌های دیگر ایجاد می­کند و موید آن است که احتمالاً میزبان اختصاصی نداشته باشند. میزبان اختصاصی یعنی قارچ جدا شده از یک گیاه اختصاصاً روی آن میزبان رشد و تولید بیماری کند و علائم اختصاصی همان بیماری را در روی آن گیاه مخصوص به وجود ­آورد. 
افزایش حرارت هوا از حدود ۳۴ به ۴۰ درجه سانتیگراد بر شدت بیماری می­افزاید و در بیش از ۴۴ درجه سانتیگراد بیماری کاملاً متوقف می­شود. لذا به طور خلاصه می­توان گفت که حرارت خاک بین ۱۹ تا ۲۴ درجه بر شدت بیماری به طور بارز و آشکار می­افزاید. 
▪ مبارزه با بیماری:
بنومیل، اتریدیازول و تیوفانات متیل به صورت محلول‌پاشی برای ضد عفونی خاک مناسب است و برای سم‌پاشی علیه سوختگی اندام­های هوایی از قارچ‌کش‌هایی مانند کلروتالونیل تیوفانات متیل، مانکوزب و نیکلوزولین استفاده می­شود.

● رزاسه یا گل‌ سرخیان
رزاسه یکی از خانواده­های متنوع و پر جمعیت از نظر گونه­های گیاهی است. گیاهان گوناگون آن با کاربرد مختلف دیده می‌شوند. تعداد زیادی گیاهان دارویی، درختان میوه، بخشی از گیاهان زینتی، تعداد زیادی گل‌های شاخه بریده یا گیاهان آپارتمانی در این خانواده هستند. اجداد رزهای امروزی نسترن‌ها هستند. نسترن­ها با نام جنسی رزا Rosa در جهان شناخته شده هستند و شامل مجموعه‌ای از گیاهان با خواص و کاربردهای گوناگون می­باشند. نسترن­های شناخته شده­ای در نقاط مختلف ایران بصورت پایه درختان پیوندی و پایه گل­های رز پیوندی کشت و کار می­شوند.
▪ رزا فوئتیدا Rosa foetida
یکی از این نسترن­های بسیار زیبای شناسایی شده در ایران رزا فوئتیدا Rosa foetida است. که در منطقه کوهستانی کردستان به وفور یافت می­شود. رزا فوئتیدا درختچه‌ای است با رشد منظم و برگ­های درخشان سبز، گل­های زرد معطر و منظره­ای بسیار زیبا دارد. این گیاه به تنهایی هم بعنوان درختچه زینتی قابل کشت و کار است.
▪ رزا موشاتا
نسترن دیگری به نام نسترن زرد یا رزا موشاتا است که در مناطق کوهستانی ایران می­روید. اما رایحه مطبوعی که در رزا فوئتیدا هست در این گیاه وجود ندارد. رزا موشاتا گیاهی است که بافت نامناسب و خاکی با PH بالا را بخوبی تحمل می­کند.
▪ نسترن شیرازی
نسترن دیگر به نام رز وحشی تحت نام نسترن شیرازی و رزا همیسفریکا گیاهی است که در کوه‌های استان فارس به وفور وجود دارد. نسترن دیگری در استان فارس به نام گل دو رو وجود دارد که در حقیقت یک رزا فوئتیدا استRosa foetida bicolor یا گل آتشین.
▪ گل محمدی Rosa damascena
نسترن بومی و معطر دیگر در ایران رزا دامِسانا یا گل محمدی است. و به عنوان کار اقتصادی در بسیاری از نقاط ایران در حال کشت و کار است. گل‌های پُر پَر آن تا اواخر مرداد ماه دیده می‌شود.
● تقسیم­بندی رزها 
بر طبق تقسیم‌بندی­های نه چندان جدید، رزهای موجود در عالم گیاهی به سه گروه بزرگ تقسیم شده‌اند.
▪ رزهای پرورشی
ـ رزهای تک گل؛
ـ رزهای خوشه‌ای؛
ـ رزهای پا کوتاه مینیاتور.
رزهایی که بصورت تک گل یا یک گل درشت ظاهر می­شوند. به این چنین رزهایی بخاطر اینکه کاملیا گل درشتی داشته و از خانواده چای بوده است تی هیبرید یا هیبرید چای Tea hybrid می­گویند. تمام گل­های شاخه بریده و اکثر رز فضای سبز از این دسته رزها هستند.
۱) رزهایی که به حالت خوشه­ای یا چند گلی هستند. تفاوت عمده این دسته با گروه قبل در این است که یک گل درشت­تر در مرکز گل و تعدادی گل در اطراف آن وجود دارند. این رزهای خوشه­ای را اصطلاحاً رزا گِرَندی­فلوراRosa grandiflora می­نامند. 
۲) رزهایی که اصلاً مصرف شاخه بریده ندارند و به عنوان یک گیاه فضای سبزی و قابل سَربرداری کشت و کار می­شود. انواع رزهای مینیاتور که بسیار سریع‌الرشد هستند و به عنوان گیاه پرچینی Border plant برای فضای سبز استفاده می‌شوند.
تکثیر رزها بسته به نوع استفاده آن‌ها متفاوت است. اگر رزا به منظور استفاده در فضای آزاد کشت می‌شود بهتر است از روش پیوند روی پایه­های نسترن استفاده شود. اما اگر هدف از کشت و کار رزها استفاده از گل­های شاخه بریده این گیاهان است می­توان بوسیله کاتینگ و قلمه برداشتن آن‌ها را تکثیر کرد.
نسترن گیاهی است که میوه­های آن به رنگ قرمز و نارنجی است. درون این میوه­ها بذرهای کرک­دار سفیدی وجود دارد که آن‌ها را از داخل میوه جدا می­کنیم و در یک بستر مناسب ترجیحا ‌ً در سنگریزه یاشن نسبتاً درشت قرار داده و مرحله استراتیفیه Stratifieae یا طی دوره سرما را برای آن ایجاد می­کنیم.سپس این بذرها را وارد محیط کشت می­کنیم. محیط کشت می‌تواند مزرعه و یا حتی یک گلدان باشد.
زمان اجرای پیوند هنگامی است که ضخامت ساقه­های نسترن به اندازه کافی رسیده باشند. عمل پیوند را باید در فصل مناسب انجام داد. پیوندهای نیمانیم و پیوندهای گلخانه­ در ماه‌های زمستان انجام می‌شود، زمانی که پایه فعال و در حال رشد است. از یک گیاه در حال خواب و دورمسنی پیوندک را انتخاب می­کنیم و بر روی پایه وصل می­کنیم.
روش دیگر پیوند جوانه است. این پیوند را در فصل بهار یا اواخر تابستان انجام می­دهیم. بعد از استقرار پیوند و اطمینان از گیرایی پیوند، گیاه را به محل اصلی آن انتقال می­دهیم. برای انتقال از گلدان‌های معمولی یا پیت­های حلبی که فضای کافی برای رشد ریشه­های گیاه دارند استفاده می­کنیم، و بدون اینکه به ریشه­های گیاه آسیبی برسد حجم ریشه همراه با خاک را از گلدان جدا می­کنیم و در زمین اصلی می­کاریم. بعد از کاشت در زمین نگهداری خاصی احتیاج دارد.
ارقام مختلف گیاهان رز دوره­های متفاوتی از گل­دهی دارند. بعضی از ارقام در طی یک فصل رشد ۶ تا ۸ بار گل تولید می­کنند و بعضی دیگر دفعات کمتری، گل­ دهی دارند. 
▪ اما در هر حال برای داشتن یک رز سالم و پر گل دو نوع هرس توصیه می­‌شود : 
- هرس سبز یا تابستانه؛ 
- هرس فرم یا زمستانه.
هرس تابستانه معمولاً پس از پایان هر دوره گل­دهی اتفاق می‌افتد. تمام دم‌گل و گل­های پژمرده شده را برمی­داریم بدین ترتیب جوانه­های پایین گل رشد کرده و برای دوره بعد به گل می­روند. این هرس از اوایل اردیبهشت تا اوایل آذر ماه بشرط اینکه امکان گل‌دهی باشد قابل انجام است.
هرس زمستانه در اوایل پاییز یا اواخر زمستان انجام می‌شود و بسته به ضخامت ساقه‌ها نوع هرس متفاوت است. چنانچه ساقه‌ی رز قطور و محکم است ۳-۲ جوانه را باقی گذاشته و بقیه را حذف می‌کنیم. اگر شاخه ضعیف بود و امکان رشد همه جوانه‌ها وجود نداشت ۶- ۵ جوانه باقی گذاشته و بقیه را حذف کنید.
نگهداری شاخه رز: بعد از بریدن و انتقال به گلدان (در طول و ارتفاع بریده می‌شود)، بخش‌هایی از انتهای ساقه که حالت لزج و بیمارگونه دارد را قطع کنید و برای نگهداری ساقه استفاده از ترکیبات نقره، ساکارز و اتانول ۵% توصیه می‌شود.